Banknotta Kondisyon Değerlendirmesi

Banknotların kondisyonunu belirlemek çok hassas bir iştir.  Kondisyon, farklı yorumlamalar neticesinde kişiden kişiye değişse de temel olarak kabul edilmiş kavramlar vardır. Banknot belirli kriterlere bağlı olarak bir derece alır. Banknotun lekeli, kırık, eksik veya yırtık olması gibi durumlar kondisyonu düşürür. Kondisyon belirlemek için banknotun ön ve arka yüzüne bakmak yetersizdir. Karanlık bir ortamda banknotun arka yüzüne, yan tarafından kuvvetli bir ışık tutularak kusurlarını ince ayrıntılarına kadar görmek gerekir. Aynı zamanda naturelliğiyle ilgili fikir sahibi olmak adına kabartmaları da incelenmelidir.

Türkiye de banknotun kondisyonu genellikle 6 ana tanıma ayrılır; Haliyle, Temiz, Çok Temiz, Çok Çok Temiz, Çilaltı ve Çil.

Çil kondisyonda bir banknot dolaşıma çıkmamış, bankadan çıktığı gibi kusursuz bir şekilde saklanmış olan banknottur. Ölçüleri, renk tonu, kabartmaları ve kağıt kalitesi aynı kalmış ve herhangi bir leke, kırık, bombe veya işleme maruz kalmamıştır. Köşeleri keskindir.

Çilaltı kondisyonda ise banknot ortada hafif bir kat veya bir kaç hafif kusur (sol köşede küçük ezikler) barındırabilir. Yüzeyinde belli olan bir kusuru(gözle görülür bir ezik vb.) bulunmaz.

Çok Çok Temiz (ÇÇT) kondisyonda bir banknotta ağır kusur(lar) vardır ama genel olarak iyi durumdadır. Yırtılma veya açılma yoktur. 3 adet hafif veya bir adet belirgin dikey ya da tek bir yatay kat izi görülebilir.

Çok Temiz (ÇT) kondisyon ise bir çok kusur barındırır; kağıt kalitesi düşük ve/veya açılma olabilir. Kusurlar göze çarpar düzeydedir.

Temiz Kondisyonda bir banknot, aşırı kullanılmış, delikli, yırtıklı, lekeli ve kağıdı hamurlaşmış olabilir. Eksik parçası olmaz.

Haliyle kondisyonda bir banknot ise deyimi yerindeyse bez parçasına dönmüş ve yırtıklı, eksikli, yazılı, bantla yapıştırılmış olabilir.

Bütün kondisyon değerlendirmeleri aslında öznel olup 1-2 derece arasında oynayabilir. Koleksiyonerin banknotu veya resimlerini inceleyerek kondisyona kendisinin karar vermesi yapılacak en doğru şeydir. Yukarıda yazılı olan tanımlar dahi kişiden kişiye değişmektedir. Örneğin 6. Emisyon sonrası çıkarılan banknotların neredeyse hepsinde sayım makinesinin yarattığı küçük bir kırık vardır. Bankadan kaynaklı bu kırıkların çilliği bozup bozmadığı tartışılır. Genel görüş sayım kırıklı paranın çil olduğudur. Bu noktada ülkemizde kondisyon aralıklarının yetersiz oluşu ana problemdir. Uluslarası değerlendirmelerde 1'den 70'e kadar geniş ve detaylı bir kondisyon aralığı vardır. 10 farklı çil tanımı vardır. 70 puanlı bir para, özel merceklerle incelenerek parmak izi olup olmadığı dahi kontrol edilmiş kusursuz çildir. Gözle görülmeyen ama mercekle anlaşılacak kadar mikro kusurlar puanı düşürür. Sayım kırığı puan düşürse de çil olarak değerlendirilir (64 puan alacağına 62 puan alır). Ülkemizde bu eksikliği gidermek için kondisyona + , - ibareleri veya betimlemeler ekleniyor. ÇÇT+  veya kusursuz çil gibi tanımlamalar kullanılarak aslında farklı kondisyonlarda olan ama aynı tanım içinde değerlendirilen banknotlar arasında ayrım sağlanmaya çalışılıyor.  Özetle, bir kondisyonun tek bir tanımı yoktur ve bir çok farklı varyasyon, farklı fiyatlar ortaya çıkar. Köşesi kırık çilaltı bir banknot ile ortası bombeli çilalı banknotun dereceleri de fiyatlarıda farklıdır ve Türkiye'de ki terim yetersizliği anlaşmazlıklara neden olmaktadır. En doğru derecelendirme, koleksiyonerin yeterli gözlem ve araştırmasından sonra kendi içine sinecek banknotu almasıdır. Alanında ne kadar otorite olursa olsun bir satıcının veya başka bir koleksiyonerin çilaltı değerlendirdiği banknota siz ÇÇT kondisyon olarak bakabilirsiniz. Tanımlara takılmayarak deneyimlerinizle ürün alınız. Bilmeden, deyimi yerindeyse balıklama atlanarak alınan ürün sizi hayal kırıklığa uğratabilir ve zarar ettirebilir. Koleksiyonda önemli olan şey sabır ve takiptir.

Sayım Kırığına bir Örnek